قهوه یکی از نوشیدنی‌های محبوب در سراسر جهان است که با عطر و طعم خاص خود توانسته دل افراد زیادی را ببرد. قهوه برای قرن‌ها است که وارد زندگی انسان شده و در لحظه‌های مختلف آن را همراهی کرده است. به همین دلیل جزو قدیمی‌ترین نوشیدنی‌ها در تاریخ بشر به حساب می‌آید. نوشیدنی قهوه از دانه‌ها یا همان میوه قهوه به دست می‌آیند که در بیش از 70 کشور دنیا کشت شده و تولید می‌شوند. دانه‌های قهوه انواع مختلفی دارند که هر کدام از آن‌ها دارای یک سری شاخصه‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد هستند که بر طعم و عطر نوشیدنی تأثیر می‌گذارند.
اگر جزو آن دسته از افرادی هستید که به نوشیدن قهوه علاقه دارند، بدون شک نام‌هایی همچون عربیکا، روبوستا و غیره را شنیده‌اید. حتما این سوال در ذهن شما شکل گرفته که این نام‌ها به چه معناست؟ آیا نشان دهنده نوعی از قهوه است؟ در واقع این نام‌ها یکی از انواع دانه‌های قهوه را معرفی می‌کنند.
دانه قهوه به بذر یا تخم گیاه قهوه گفته می‌شود که درون میوه آن که رنگ قرمز یا بنفش دارد قرار گرفته است. دانه قهوه با نام گیلاس قهوه نیز شناخته می‌شود. در صورتی که میوه گیاه را پوست بکنید به مغز آن و دانه‌های قهوه می‌رسید که از نظر ظاهری شباهت زیادی به لوبیا دارد. این دانه‌های درون گیاه را خارج کرده و رست (Roast) یا برشته کرده و به شکل نوشیدنی مصرف می‌کنیم.
بدون شک نام عربیکا (Arabica) و روبوستا (Robusta) را شنیده‌اید که دو نوع از دانه‌های قهوه هستند؛ اما انواع دانه قهوه تنها به این دو مورد محدود نمی‌شود اما این دو نوع شناخته شده‌ترین و پرکاربردترین دانه‌های قهوه برای تهیه نوشیدنی در سراسر دنیا هستند. به طور کلی دانه‌های قهوه در 4 نوع مختلف وجود دارند؛ در ادامه با ویژگی‌ها و کاربردهای هر یک از این دانه‌های قهوه آشنا می‌شویم.
دانه‌های عربیکا را می‌توان محبوب‌ترین نوع دانه قهوه در دنیا دانست که در مجموع در حدود 60 درصد قهوه‌های جهان را تشکیل می‌دهند. رشد دشوارتر این دانه‌های قهوه باعث شده که از قیمت بالایی برخوردار باشند. دانه‌های عربیکا برای رشد بهتر به شرایطی مانند سایه، آب و ارتفاع زیادی نیاز دارند و در مقایسه با سایر دانه‌های قهوه در مناطق مرتفع کشت می‌شوند.
گیاه دانه عربیکا بیشتر از سایر گیاهان قهوه در معرض بیماری قرار دارند و به همین دلیل باید در ارتفاع حداقل 600 متری از سطح دریا کشت شوند. این گیاهان به طور طبیعی کوچکتر هستند و در صورتی که به نهایت رشد برسند در حدود 8 تا 15 فوت ارتفاع خواهند داشت. معمولا برندهای معروفی که در صنعت قهوه فعالیت می‌کنند از 100 درصد دانه‌های عربیکا استفاده می‌کنند.
دلیل استفاده صد در صدی از دانه‌های عربیکا این است که با کیفیت‌ترین نوع قهوه محسوب می‌شود. عطر و طعم صاف، پیچیده و کمبود تلخی و طعم‌های میوه‌ای از مهم‌ترین ویژگی‌های دانه‌های عربیکا محسوب می‌شود. بسته به نوع رست و محل کشت، دانه‌های عربیکا اسیدیتی (ترشی) بیشتری دارند.
دانه‌های قهوه روبوستا پس از عربیکا از محبوبیت زیادی برخوردار هستند. تلخی و کافئین بالا از مهم‌ترین شاخصه‌های ایین نوع قهوه محسوب می‌شود که دانه‌های بزرگتر و گردتر دارد. درخت قهوه روبوستا در مقایسه با عربیکا مرتفع‌تر بوده و اندازه آن بین 15 تا 20 فوت متغیر است. میوع قهوه روبوستا مقاومت بیشتری در برابر آفات و بیماری‌های مختلف دارد و برای کشت نیاز به ارتفاع ندارد.
دانه‌های قهوه روبوستا برای افرادی که به کافئین بالاتر و تلخی علاقه دارند بهترین گزینه محسوب می‌شود. نوع مرغوب این نوع قهوه دارای بافت نرم بوده و حالت اسیدی و ترشی کمتری دارد که باعث می‌شود مزه شکلاتی داشته باشد. مصرف این نوع قهوه به دلیل برخوررداری از کافئین بالاتر باعث افزایش سطح هوشیاری در افراد شده و همچنین نی‌تواند با تأثیر بر روی چربی‌سوزی بدن باعث بهبود عملکرد فیزیکی شود.
دانه قهوه لیبریکا (Liberica) یکی از دانه‌های ارزشمند قهوه به حساب می‌آید که رایحه شیرین گل و عطر و طعم دودی از مهم‌ترین شاخصه‌های آن محسوب می‌شود. در اواخر دهه 1800 میلادی که بیماری قارچی زنگ قهوه باعث شد درصد زیادی از محصولات عربیکا از بین برود، کشت لیبریکا را به عنوان یک گونه مقاوم افزایش داد؛ کشور فیلیپین جزو اولین کشورهایی بود که پرورش این نوع خاص قهوه را آغاز کرد.
بیشتر دانه‌های لیبریکا از درختانی بزرگتر از عربیکا و روبوستا بده دست می‌آیند؛ این دانه‌ها شکل نامنظمی داشته و از نظر اندازه و شکل ظاهری شباهت زیادی به دانه‌های روبوستا دارند. این گیاهان می‌توانند هوای گرم و مرطوب را به خوبی تحمل کرده و در ارتفاع کم به خوبی رشد پیدا کنند. این نوع دانه قهوه به صورت عمده در کشورهای اندونزی، مالزی و فیلیپین پرورش داده شده و 2 درصد از حجم کل قهوه موجود در جهان را به خود اختصاص داده است.
چهارمین نوع عمده دانه قهوه، Excelsa نام دارد. گیاه این نوع دانه قهوه مانند لیبریکا در کشورهای آسیای جنوب شرقی رشد پیدا می‌کند و از نظر شکل نیز شباهت بسیاری به لوبیای لیبریکا دارد. گیاه قهوه اکسلسا بسیار بزرگ بوده و بین 20 تا 30 فوت ارتفاع دارد. دانه‌های اکسلسا از نظر طعم یادآور طعم‌های میوه‌ای و عطری مشابه چوب هستند و از نظر رایحه و میزان کافئین در دسته قهوه‌های سبک قرار می‌گیرند.
همانطور که اشاره شده انواع دانه‌های قهوه دارای یک سری ویژگی‌های منحصر به فرد هستند که منجر به تفاوت در طعم و رایحه آن‌ها می‌شود. اینکه هر فرد چه نوع دانه قهوه‌ای را باید انتخاب کند، به نوع ذائقه و سلیقه آن بستگی دارد. برای افرادی که عطر و طعم بهتر در قهوه را ترجیح می‌دهند دانه‌های عربیکا بهترین انتخاب هستند؛ در حالی که اگر فرد به کافئین بیشتر و طعم تلخی قهوه علاقه دارد می‌تواند دانه روبوستا را به عنوان بهترین گزینه انتخاب کند. دانه‌های لیبریکا و اکسلسا که کمتر در بازارهای جهانی در دسترس هستند، بهترین انتخاب برای افرادی هستند که طعم متفاوت و غیر معمول قهوه را می‌پسندند. البته که انتخاب افراد به این موارد محدود نمی‌شود و هر فرد بسته به ذائقه خود می‌تواند ترکیبی از این قهوه‌ها با خاستگاه‌های متفاوت را انتخاب کند.
